Në shtator 2024, SPAK akuzoi ish-kryeministrin dhe personin e shpallur të papërshtatshëm sipas nenit 7031(c) të Aktit të Aprovimeve për Operacionet e Jashtme të Departamentit të Shtetit për vitin 2021, Sali Berisha, për korrupsion për veprime zyrtare që përfitonin interesat e familjes së tij. SPAK akuzoi gjithashtu dhëndrin e tij për korrupsion dhe pastrim parash. SPAK sekuestroi pasuri të paluajtshme, llogari bankare dhe pjesën e dhëndrit në kompani të lidhura me korrupsionin.
Tema
Shqipëria vazhdon të bëjë përparim në përmirësimin e regjimit të saj kundër pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit (AML/CFT).
Ky është përfundimi i Departamentit Amerikan të Shtetit, që ka publikuar raportin e Strategjisë së Kontrollit Ndërkombëtar të Narkotikëve të 2025-ës, ku ndër të tjera flitet edhe për Shqipërinë..
Raporti
Shqipëria heton dhe ndjek penalisht korrupsionin në nivele të larta. Ministria e re e Shtetit për Administratën Publike dhe Antikorrupsionin ka publikuar një strategji për të përmirësuar integritetin në sektorët vulnerabël dhe për të parandaluar korrupsionin në administratën publike. Agjencia e Mbikëqyrjes Policore ka zgjeruar hetimet dhe arrestimet e efektivëve të policisë për shkelje të detyrës, përfshirë korrupsionin. Megjithatë, mbeten sfida në forcimin e zbatimit të ligjit dhe parandalimin e korrupsionit.
Korrupsioni, krimi i organizuar, boshllëqet në kuadrin ligjor dhe rregullator, si dhe pengesat në komunikimin ndërinstitucional e bëjnë Shqipërinë të ndjeshme ndaj pastrimit të parave. Organizatat kriminale shqiptare bashkëpunojnë me homologë në Evropë dhe Amerikën e Jugut, dhe trafiku i narkotikëve e krimi i organizuar janë burimet kryesore të fondeve të pastruara.
Pavarësisht mungesës së trajnimeve dhe teknologjisë, si dhe mungesës së bashkëpunimit ndërinstitucional, ekipet hetimore të përbashkëta me partnerë ndërkombëtarë po shpërbëjnë grupe kriminale të organizuara transnacionale. Reformat në drejtësi të mbështetura nga donatorët ndërkombëtarë kanë përmirësuar regjimin e Shqipërisë AML/CFT, por qeveria dhe institucionet duhet të zbatojnë plotësisht reformat për të shmangur kthimin pas në sundimin e ligjit.
Dobësitë dhe metodat e pastrimit të parave
Shumica e pastrimit të parave në Shqipëri lidhet me trafikun e drogës dhe të qenieve njerëzore, mashtrimet me kontratat qeveritare, evazionin fiskal dhe kontrabandën. Ekonomia shqiptare, që mbështetet kryesisht në para në dorë, kontrollet e dobëta kufitare dhe zbatimi i dobët i doganave lehtësojnë tregun e zi për mallrat e kontrabanduara. Dërgesat e emigrantëve dhe investimet nga jashtë shpesh e bëjnë të paqartë burimin e fondeve. Kriminelët pastrojnë të ardhurat përmes blerjeve të pasurive të paluajtshme, projekteve të ndërtimit, aseteve virtuale dhe zhvillimit të biznesit.
Më 15 shkurt 2024, parlamenti legalizoi bastet sportive, duke përmbysur ndalimin e vitit 2018. Ligji i ri, që hyri në fuqi më 27 mars 2024, lejon bastet sportive vetëm në formë online dhe do të japë 10 licenca për kompani të konsoliduara. Ky ligj i ri ngre shqetësime se mbikëqyrja e dobët mund të lejojë krimin e organizuar të depërtojë në këtë aktivitet. Lojërat e fatit në kazino mbikëqyren nga Agjencia e Mbikëqyrjes së Lojërave të Fatit.
Ligjet dhe rregulloret kryesore të AML
Shqipëria ka kërkesa të plota për njohjen e klientit (CDD) dhe për raportimin e transaksioneve të dyshimta (STR). Në korrik 2024, autoritetet miratuan një strategji AML/CFT deri në vitin 2030.
Zyrtarëve publikë u ndalohet të mbajnë shuma të mëdha parash jashtë sistemit bankar. Ata duhet të deklarojnë pasuritë çdo vit dhe të raportojnë trajtimin preferencial financiar dhe pronësinë përfituese të aseteve. Kompanitë janë të detyruara të regjistrojnë pronarët përfitues dhe llogaritë bankare.
Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK) ka autoritet për sekuestrimin dhe konfiskimin e aseteve. Agjencitë ligjzbatuese përdorin ligjin antimafia për të sekuestruar asetet e lidhura me trafikun e drogës dhe korrupsionin. Në maj 2024, ministri i brendshëm njoftoi krijimin e Zyrës për Rikuperimin e Aseteve, e cila do të fokusohet në gjurmimin dhe sekuestrimin e aseteve dhe fondeve nga aktivitetet kriminale.
Shqipëria dhe Shtetet e Bashkuara nuk kanë një traktat të ndihmës juridike reciproke, megjithatë bashkëpunojnë mbi bazën e konventave shumëpalëshe dhe parimit të reciprocitetit. Ka në fuqi një traktat ekstradimi bilateral.
Agjencia Shqiptare e Inteligjencës Financiare është anëtare e Grupit Egmont të Njësive të Inteligjencës Financiare. Shqipëria është gjithashtu anëtare e Komitetit të Ekspertëve për Vlerësimin e Masave Kundër Pastrimit të Parave (MONEYVAL), një organ rajonal në stilin e Task Forcës për Veprim Financiar (FATF).
Mangësitë klgjore, politike dhe rregullatore të AML
Strategjia kundër korrupsionit parashikon mbrojtjen e sinjalizuesve dhe përmirësimin e kuadrit ligjor për të trajtuar korrupsionin, lobimin dhe financimin e partive politike.
Autoritetet shqiptare vazhdojnë të përmirësojnë përdorimin e sekuestrimit të aseteve dhe shkëmbimin ndërkombëtar të informacionit, por kanë ende nevojë për forcimin e kapaciteteve AML/CFT dhe zhvillimin e hetimeve dhe analizave sistematike financiare.
Gjyqtarët dhe prokurorët vazhdojnë të kontrollohen për pasuri të pajustifikuara. Në dhjetor 2024, qeveria përfundoi një proces të monitoruar ndërkombëtarisht për verifikimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve dhe shkarkoi ata me pasuri të pajustifikuara ose lidhje me krimin e organizuar, megjithëse apelimet vazhdojnë. Që nga viti 2016, 44 për qind e gjyqtarëve dhe prokurorëve të shqyrtuar janë miratuar për të vazhduar në detyrë. Ligji kërkon që institucionet e tjera të pavarura të drejtësisë të kryejnë rishikime periodike për pasuri të pajustifikuara.
Zbatimi i plotë i dispozitave CDD dhe STR në Shqipëri ende mungon. Proceset ndërinstitucionale dhe ato publike/private për të shqyrtuar dhe përmirësuar cilësinë e STR-ve janë në zhvillim. Inspektimet për bizneset e shërbimeve të parasë, noterët dhe tenderët qeveritarë nuk janë të fuqishme. Vazhdon të ketë sfida në zbatimin e sanksioneve për proliferimin, monedhat virtuale, besueshmëritë dhe rregullimin e institucioneve financiare jobankare.
Zbatimi dhe komentet
Shqipëria ka ndërmarrë hapa pozitivë; megjithatë, qeveria ende duhet të rrisë hetimet dhe ndjekjet penale për pastrimin e parave për të luftuar korrupsionin, krimin e organizuar dhe trafikun e drogës; të përmirësojë bashkëpunimin ndërinstitucional; dhe të integrojë plotësisht SPAK-un në përpjekjet AML/CFT.
SPAK ka rritur numrin dhe kompleksitetin e hetimeve për pastrimin e parave dhe konfiskimet, duke kryer hetime paralele financiare dhe të aseteve kur dyshohej për pasuri të paligjshme; megjithatë, ndjekjet penale mbeten të ulëta. Në vitin 2023, SPAK sekuestroi asete me vlerë 43 milionë dollarë dhe në vitin 2024 vazhdoi arrestimet dhe sekuestrimet e aseteve të ish-zyrtarëve të nivelit të lartë.
Në shtator 2024, SPAK akuzoi ish-kryeministrin dhe personin e shpallur të papërshtatshëm sipas nenit 7031(c) të Aktit të Aprovimeve për Operacionet e Jashtme të Departamentit të Shtetit për vitin 2021, Sali Berisha, për korrupsion për veprime zyrtare që përfitonin interesat e familjes së tij. SPAK akuzoi gjithashtu dhëndrin e tij për korrupsion dhe pastrim parash. SPAK sekuestroi pasuri të paluajtshme, llogari bankare dhe pjesën e dhëndrit në kompani të lidhura me korrupsionin.
Në nëntor 2024, SPAK dhe policia shqiptare punuan me Europol dhe autoritetet italiane për të arrestuar 29 të dyshuar në një rrjet të trafikut të drogës të udhëhequr nga dy vëllezër shqiptarë dhe sekuestruan asete kriminale dhe drogë me vlerë 74 milionë dollarë.
Shqipëria duhet të zbatojë ligjet ekzistuese, të ndjekë udhëzimet rregullatore, të kryejë mbikëqyrje efektive, të përmirësojë bashkëpunimin e zbatimit të ligjit dhe të zgjerojë kapacitetin e policisë dhe prokurorëve për t’u fokusuar në korrupsion, pastrim parash dhe krime të ndërlikuara ekonomike. Shqipëria duhet të zbatojë plotësisht reformat e vitit 2016 dhe të tjera në vijim.
